In het verleden hebben we altijd veel zaden en pootgoed geruild, maar de ervaring leert ons dat dit met zaadgoed vaak leidt tot onverwachte resultaten.
Veel gewassen kruisbestuiven met soortgenoten, waardoor het maar de vraag is of er ook daadwerkelijk uit opkomt wat we hadden gehoopt. Bij pompoenen is dit bijvoorbeeld het geval.
Pompoensoorten
Pompoenen zijn van het geslacht Cucurbita. Er zijn flink wat soorten, maar in Nederland zie je voornamelijk de volgende:
- Cucurbita pepo - Naast een grote variëteit aan eetbare pompoenen, behoren de courgette, patissons, de spaghettipompoen en sierkalebassen tot deze soort.
- Cucurbita maxima - De bekende oranje hokkaidopompoen behoort tot deze soort, maar ook de reuzenpompoen.
- Cucurbita moschata - De muskaatpompoen
- Cucurbita ficifolia - De vijgenbladpompoen zie je eigenlijk niet zo heel veel in moestuinen. Het is een ontzettend sterke groeier.
Ik ga nu even niet in op de verschillen tussen deze soorten en hoe je ze kunt herkennen. Dat is prima te vinden als je even zoekt op het internet.
Kruisbestuiving
De bronnen verschillen nogal van mening of bovenstaande soorten wel of niet onderling kunnen kruisen. Dat laat ik dan ook in het midden. Als het kan, is de kans hierop waarschijnlijk niet heel erg groot.
Pompoenen kunnen in ieder geval gemakkelijk kruisen met hun soortgenoten. Ook als deze een halve kilometer verderop staan.
Vooral met de C. pepo is het uitkijken geblazen. Sierkalebassen kunnen giftig zijn. Dat komt door de stof cucurbitacine. Deze stof is erg bitter. Je kunt er natuurlijk voor kiezen om iedere rauwe pompoen even te proeven voordat je er mee gaat koken. En geloof me, je proeft het meteen! Maar beter is het om gewoon geen risico te lopen met je gezondheid. Daarnaast zou het ook erg jammer zijn als de oogst op de composthoop terecht komt, omdat er iemand een paar tuintjes verderop prachtige sierkalebassen voor in de vensterbank kweekt.
Bovenstaande is ook een reden om niet willekeurig uit je zelfgekweekte (of gekochte) pompoen zaden te oogsten en deze te zaaien voor eigen consumptie. Of erger: om weg te geven.
Daarom: gecontroleerde bestuiving met de hand. Dat geeft zekerheid.
Met handbestuiving kun je ook zelf selectie toepassen door iedere keer de meest productieve en sterke planten gebruiken voor het nageslacht.
Zorg wel dat de genenpoel groot genoeg is. Het is niet verstandig om jaren achter elkaar met een klein aantal planten door te kweken. Haal af en toe nieuw materiaal naar binnen!
Zelf bestuiven
Pompoenen hebben mannelijke en vrouwelijke bloemen. Je kunt ze makkelijk onderscheiden. De vrouwelijke bloemen hebben en duidelijke verdikking onder de bloem. Dit wordt de pompoen als de bloem succesvol bestoven is.
Het gaat als volgt:
- Zoek 's avonds naar mannelijke en vrouwelijke bloemen die nog niet open staan en bind deze dicht met een touwtje. Kies hierbij verschillende planten uit. Bij voorkeur de meest sterke en productieve! Met een wasknijper gaat het ook, maar het is niet aan te raden om dit met de vrouwelijke bloemen te doen. De bloemblaadjes kunnen dan beschadigen en dat maakt het dichtbinden na de bestuiving lastig.
Wij prikken bij de dichtgebonden bloemen een stok in de grond, zodat we ze snel kunnen terugvinden. - De volgende ochtend kun je bestuiven:
- Zoek de mannelijke bloem(en) waarmee je een vrouwelijke bloem wilt bestuiven bij elkaar. Hou er rekening mee dat ze niet van dezelfde plant moeten komen! Knip ze onderaan het steeltje af. Knip vervolgens de bloemblaadjes af langs de bloembodem. Zo hou je een handig 'penseeltje' over.
- Haal het touwtje los van de vrouwelijke bloem en vouw de bloem heel voorzichtig open. Beschadig de bloemblaadjes niet!
- Met het stuifmeelpenseeltje kun je nu het stuifmeel aanbrengen op de stempel.
- Bind de bloem weer dicht. Deze valt er na een paar dagen vanzelf af. Het is handig om de handbestoven bloemen te markeren, zodat je weet uit welke pompoen je straks de zaden gaat winnen. Wij binden hiervoor een opvallend gekleurd wollen draadje losjes(!) om de steel. De steel zal met de groei van de pompoen nog flink verdikken.
- Aan het eind van het seizoen kun je de pompoen gewoon oogsten. Zorg wel dat ie volledig rijp is! Na het oogsten is het wijs om de pompoen ook thuis nog even rustig te laten narijpen.
Wanneer je de pompoen opeet, kun je de zaden er uithalen, schoonspoelen onder koud water, apart leggen en laten drogen. Bewaar alleen de grote zaden. Sommige zaden zijn leeg, daar heb je ook niks aan.
Afhankelijk van de bewaarmethode behouden ze hun kiemkracht een paar jaar.
Herkenbaar. Heb dit jaar 16 Uchiki Kuri’s geplant, een soort Hokkaido’s. Zakje zaden gekocht bij een gerenommeerde zadenboer. Eén ervan geeft echter gigagrote groene pompoenen (kabocha’s?) en één ervan is duidelijk een courgette ;)
Bij een zaadhandelaar zou je dat niet verwachten. Heel apart!
Soms knagen insecten een gaatje in de dichtgebonden bloem om alsnog bij de nectar te komen. Dan heb je ook verassingspompoenen.
Het kan natuurlijk zijn dat ze bijvoorbeeld zoiets hebben gemist… ;)
Wij hebben ook Uchiki Kuri’s. Zijn we erg blij mee. Ze bewaren goed en ze zijn niet extreem groot. Dat is wel zo handig met verwerken. :D
We hebben dit jaar ook voor het eerst muskaatpompoen (Kikuza) geplant. Ze bloeien helaas nog niet, dus dat blijft nog even spannend! Misschien een wat later soort, daar hebben we geen ervaring mee…
op de site van Diana’s Mooie Moestuin staat de tip om er vliegengaas omheen te binden.
Hoe productief zijn die Uchiki Kuri’s? Op één veldje heb ik er 12 geplant maar ik zie aan elke plant zo’n tien bolletjes of meer verschijnen. Dat zou betekenen dat ik er zo’n honderd vanaf kan halen. Ik kan me dit echter nog niet voorstellen.
Naast de weersomstandigheden en de grondsoort is ook de plantdichtheid van invloed op de vruchtzetting. Normaal gezien kun je zo’n 5 – 10 vruchten per plant verwachten. Een aantal worden er door de plant vaak wel ‘geaborteerd’. Meestal zijn ze dan niet goed bevrucht.
Goed idee van dat vliegengaas!
Ziet er toch een beetje ‘mengele-achtig’ uit zo’n dichtgebonden bloem ;-p
GMO staat hier voor Genetically Modderfied Organism!